Ο αόρατος πολίτης.

Και αυτή η χώρα έχει τον «αόρατο πολίτη» της∙ τον αόρατο άνθρωπό της∙ όχι γιατί δεν έχει σάρκα και οστά ή αίμα στις φλέβες του∙ ούτε γιατί κατοικεί κρυμμένος στα υπόγεια όπως ο ήρωας του Ραλφ Έλλισον, με τον οποίο, ωστόσο, έχει δύο ομοιότητες: μια τυπική, την ανωνυμία και μία ουσιαστική, το γεγονός ότι είναι αόρατος επειδή οι άλλοι δεν τον βλέπουν.

Πού, όμως, οδηγεί σήμερα αυτό το κύμα του οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού τ΄ανθρώπινα θύματά του, αν όχι underground, κάτω από ένα κράτος αδικίας και υποκρισίας, που ατράνταχτο κι αδιατάραχτο θάβει την αποκρουστική και μισάνθρωπη αλήθεια με μια επίπλαστη οικονομική, πολιτική και κοινωνική επιφάνεια;

Ο αόρατος πολίτης υπήρχε και τα χρόνια πριν την τελευταία κρίση. Στα χρόνια του ευρώ σύμφωνα με τους πίνακες της eurostat έφτανε το 28-30% του ελληνικού πληθυσμού, και από το 2011 μέχρι σήμερα δείχνει να υπερβαίνει το 35%. Είναι αυτός που δεν μπορεί να πληρώνει για ενοίκιο, δόσεις, χαράτσια, λογαριασμούς, υγεία, ασφάλιστρα, φόρους∙ αυτός που δεν μπορεί να στεγάζεται, ούτε να σιτίζεται με επάρκεια∙ αυτός που πράγματι δεν μπορεί να κάνει διακοπές.

Το πολιτικό σύστημα δεν ασχολείται σοβαρά μαζί του γιατί δεν είναι ένας υποσχόμενος εκλογικός ή άλλος υποστηρικτικός πελάτης. Δεν υπάρχει προοπτική συναλλαγής με αυτόν ακόμη και αν στο παρελθόν κάτι ανάλογο υπήρξε. Είναι ένας άχρηστος παρίας, αλλά και για αυτόν το κράτος δεν αντιπροσωπεύει τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από μια ύαινα.

Από την πλευρά τους, η τρόικα και οι δανειστές, αντιμετωπίζουν αυτόν τον αόρατο πολίτη ως μια παράπλευρη απώλεια στο σχέδιο της γνωστής βίαια και άνισα κατανεμημένης οικονομικής προσαρμογής που εφαρμόζεται, έτσι ταξικά προσανατολισμένη, ώστε να «εξαϋλώνεται» βασανιστικά η μεσαία τάξη και να υποχωρεί παροπλισμένη στο περιθώριο, ως εφεδρεία σε ένα θολό οικονομικό μοντέλο του μέλλοντος, που ούτε οι ίδιοι οι σχεδιαστές του δεν έχουν καθαρό στο μυαλό τους.

Αλλά σε κάθε περίπτωση, ο αόρατος πολίτης, αντιμετωπίζεται ως ένα δομικό και αναπότρεπτο στοιχείο μιας νεοφιλελεύθερης οικονομικής τάξης πραγμάτων, στην οποία ή έννοια «κοινωνική συνοχή» δεν υπάρχει. Αλλά ακόμη και στη σύγχρονη σοσιαλδημοκρατική σκέψη για την κοινωνία του 5-75-20 υπάρχουν απόψεις με επιρροή, που δεν επικεντρώνουν το πολιτικό ενδιαφέρον πάνω σε αυτόν τον «απόλυτο» μη προνομιούχο αόρατο πολίτη.

Οι σοσιαλδημοκράτες, όπως αναφέρεται σε πρόσφατη δημοσίευση του policy network, θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο τμήμα της κοινωνίας, που εισοδηματικά δεν ανήκει στις ελίτ, αλλά δεν είναι ούτε φτωχοί ή περιθωριοποιημένοι∙ να χαράξουν νέες πολιτικές του κράτους πρόνοιας, που θα απευθύνονται στο 75%, αντί να κάνουν την ανισότητα βάση της πολιτικής τους ή συγκαλυμμένα να αποσκοπούν σε στήριξη από το περιθώριο.

Και όταν το 20% γίνεται 40%;  Όταν σε μια ευρωπαϊκή χώρα, όπως η Ελλάδα, ο κοινωνικός αποκλεισμός για παιδιά 11-15 χρονών έφτανε το 2012 ήδη το 38.7%;  Όταν η ανισότητα εισοδήματος ανάμεσα στο ανώτερο και το κατώτερο 20% έφτασε μέσα σε 4 χρόνια (2008-2012) στην Ελλάδα από το 5.9 στο 6.6 και στην Ισπανία από το 5.7 στο 7.2;

Είναι δυνατόν τέτοια μεγέθη να μην φέρνουν στο επίκεντρο μιας προοδευτικής πολιτικής την ανάγκη για την αξιοπρεπή ενσωμάτωση του αόρατου πολίτη –  όχι ως φιλανθρωπία αλλά ως αντικείμενο επιβεβλημένης κοινωνικής πολιτικής;

Το ειρωνικό είναι ότι η ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 2010, έθεσε στόχο να ελαττωθούν η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός στην ήπειρο, δηλαδή οι «αόρατοι πολίτες» της, κατά 20 εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές μέχρι το 2020, έκτοτε, από τα επίσημα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι το 2012, αποδεικνύεται ότι τόσο οι 28, όσο και η ευρωζώνη, βρίσκονται «εκτός στόχων»: η εξαθλίωση των Ευρωπαίων πολιτών αυξάνεται τόσο κατά μέσο όρο, όσο και στην πλειονότητα των χωρών(20/28), μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, που είναι τέταρτη μετά την Βουλγαρία, την Ρουμανία και την Λετονία, αλλά πρώτη πανευρωπαϊκά σε ποσοστιαία αύξηση από το 2010.

Σε αυτό το καθεστώς γενικευμένης έλλειψης πολιτικής βούλησης και υποκρισίας, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι στην χώρα μας οι άνεργοι εξακολουθούν να επιδοτούνται στα απαράδεκτα – ακόμα και σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη – επίπεδα της τάξης του 10%∙ ούτε, βέβαια, ότι εξαγγελίες σαν τα πιλοτικά προγράμματα για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ακούγονται μόνο σαν κακόγουστα αστεία.

Θα μπορούσε πολλά να γραφούν, από τα χιλιοειπωμένα, για την στάση της υπόλοιπης, ακόμα λίγο ή καλά στεκούμενης κοινωνίας, απέναντι στον κλονισμένο ή σωριασμένο αόρατο πολίτη∙ για το πως τον κοιτάζουν χωρίς στην ουσία να βλέπουν, είτε αυτόν τον ίδιον, είτε λοξά πάνω του το καθρέφτισμα του δικού τους φόβου και ανασφάλειας∙ για τις απάτριδες ελίτ και τις στρατιές των κομματικών και άλλων προνομιούχων του παρακμιακού καθεστώτος.

Αλλά όλα αυτά πέρα από πλεονασμός δεν έχουν και πρακτική αξία. Ο αόρατος πολίτης δύσκολα έχει την πολυτέλεια ή και την διάθεση να διαβάζει, ενώ αυτοί που μπορούν άνετα να διαβάζουν, συνεχίζουν και πράττουν ωσάν να μην είχαν διαβάσει ποτέ.

Δ. Τρικεριώτης (Follow on Twitter)