Έκθεση ΟΟΣΑ: Καθρέφτης της Ανισότητας ή και Προάγγελος για μια Τριτοκοσμική Ελλάδα;

Τον Μάϊο του ‘12 χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία για την χώρα. Να ολοκληρώσει την πολιτική της ενηλικίωση μέσα από την κοινή συμπόρευση απέναντι στον υπαρκτό κίνδυνο για περισσότερη οικονομική συρρίκνωση και εθνική ταπείνωση. Ωστόσο η ευκαιρία εξανεμίστηκε. Στη θέση της επείγουσας ανάγκης για ομοψυχία και ανανέωση σε πρόσωπα και νοοτροπίες προκρίθηκαν ιδεολογικές διαμάχες χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα και μικροκομματισμοί χωρίς κοινωνική και εθνική σημασία. Και τελικά η μεγάλη ευκαιρία αλέστηκε ανάμεσα στις μυλόπετρες των αξιών της «εκλογικής πελατείας» και του «διαπλεκόμενου κρατισμού», που αν ακόμη διατηρηθούν ζωντανές, μπορούν πλέον να εδραιώσουν την ήδη διαφαινόμενη τριτοκοσμική πραγματικότητα σε μια τύποις ευρωπαϊκή χώρα …

Δυο χρόνια μετά τις εκλογές του Μαίου του ΄12, η χαμένη ευκαιρία για αναδιοργάνωση του κράτους και της οικονομίας σε πιο κοινωνικές, υγιείς και διαφανείς βάσεις, λιγότερο ολιγαρχικές και κρατικοδίαιτες, συνεχίζει να στοιχειώνει τις πολιτικές εξελίξεις, να διχάζει και να πολυδιασπά ένα πολιτικό δυναμικό που στην πλειονότητά του παρακολουθεί παθητικά τα δύο οικονομικά άκρα να απομακρύνονται σταθερά το ένα από το άλλο και ανάμεσά τους να συσσωρεύονται τα οικονομικά και ανθρώπινα ερείπια της μεσαίας τάξης.

Η έκθεση του ΟΟΣΑ για την πορεία των κρατών μέσα στην κρίση από το 2008  μέχρι το 2012 είναι γεμάτη μηνύματα και προτροπές για την ανάγκη μιας «επείγουσας δράσης» που απαιτείται «για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων ανισοτήτων και των κοινωνικών διαχωρισμών». Η δραματική έκκληση του ΟΟΣΑ απευθύνεται στις κυβερνήσεις, που όμως όπως φαίνεται δεν θέλουν ή πλέον αδυνατούν να αντιδράσουν.

Αυτή η πολιτική αδυναμία των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν το άνοιγμα της ψαλίδας της ανισότητας που συνοδεύει την αποδιοργάνωση της μεσαίας τάξης, καταγράφεται στην χώρα μας με μια σχεδόν καθολική απαξίωση της κυβέρνησης. Ήδη το 2012 μόλις το 14% του ενήλικου πληθυσμού εμπιστευόταν την κυβέρνηση, ποσοστό μειωμένο κατά 27,6% σε σχέση με τα επίπεδα εμπιστοσύνης προ κρίσης.

Εκτός από τα γνωστά υψηλά επίπεδα της ανεργίας που αναφέρονται στην πρόσφατη Έκθεση του ΟΟΣΑ, όλα τα υπόλοιπα ευρήματα για την Ελλάδα είναι επίσης αποκαλυπτικά (Πίνακας). 

• Ήδη το 2012 το ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα για ένα ελληνικό μέσο νοικοκυριό είχε μειωθεί κατά 11,4% όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση η αντίστοιχη μεταβολή ήταν μηδενική. Επιπλέον αυτή η μείωση ήταν 22,6%, δηλαδή διπλάσια στο φτωχότερο τμήμα του πληθυσμού.
• Το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς αυξήθηκε στην χώρα και μάλιστα σε υπερτριπλάσιο βαθμό σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Το ίδιο συνέβη με τη σχετική φτώχεια, που μέχρι το 2012 είχε αυξηθεί σε διπλάσιο βαθμό σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. 
• Αυτή η κατάσταση οδήγησε το 17,9% του πληθυσμού να μην έχουν χρηματική επάρκεια για αγορά τροφίμων. Ένα ποσοστό διπλάσιο από εκείνο που υπήρχε πριν την κρίση και σχεδόν πενταπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
• Οι νέοι 15-24 ετών που βρίσκονται στο κοινωνικοοικονομικό περιθώριο, εκτός εργασίας, εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης, έφθασαν το 2012 το 27,4%, ποσοστό αυξημένο κατά 54% σε σχέση με το 2007 και επίσης σχεδόν πενταπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
• Το 2012, τα ήδη χαμηλά ποσοστά γονιμότητας ελαττώθηκαν ακόμη περισσότερο και σε βαθμό τριπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο ενώ για την ίδια χρονική περίοδο οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 10,7% σε σχέση με το 2007.
• Παρ΄όλα αυτά τα αδιαφιλονίκητα στοιχεία οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης, οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 1,2%! Και μάλιστα αυτό συνέβη παρότι οι δαπάνες για την Υγεία ελαττώθηκαν κατά 20%!

Πίνακας. Στοιχεία του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα από την Έκθεση «Society at a Glance 2014» 

Ποσοτικό ή ποιοτικό χαρακτηριστικό	Ελλάδα (2012)	Σε σχέση με την Ελλάδα προ κρίσης (2007)	Ευρωπαϊκή Ένωση (μέσος όρος αντίστοιχης μεταβολής)
Ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα για ένα μέσο νοικοκυριό	17.800 USD	-2.300 USD (-11,4%)	0
Ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα για ένα νοικοκυριό στο κατώτερο 10%	4.100 USD	-1.200 USD (-22,6%)	-200 USD
Γονιμότητα: Αριθμός παιδιών ανά γυναίκα	1,42	-0,09	-0,03
Αυτοκτονίες ανά 100.000 κάτοικους	3,1/100.000	+0,3/100.000 (+10,7%)	-0,3/100.000
Ανεργία επί του εργατικού δυναμικού	27,9%	+19,5%	+4,5%
Νέοι 15-24 ετών που βρίσκονται  εκτός εργασίας, εκπαίδευσης ή κατάρτισης	27,4%	+9,7%	+2%
Εισοδηματική Ανισότητα(Δείκτης Gini)	0,34 Gini	+0,01 Gini	0
Χάσμα πλουσίων και φτωχών(Μέσο εισόδημα του πλουσιότερου 10% ως πολλαπλάσιο του εισοδήματος του φτωχότερου 10%)	10,8	+1,3	+0,4
Σχετική φτώχεια(% πληθυσμού που ζει με λιγότερα από το 50% του μέσου εισοδήματος)	14,3%	+0,4 %	+0,2%
Χωρίς επαρκή χρήματα για αγορά τροφίμων	17,9%	+8,9%	+1,9%
Κρατικές δαπάνες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ	23,1%	+1,2%	+2,7%
Δαπάνες για την Υγεία κατά κεφαλή	2.400 USD	-600 USD (-20%)	+100 USD
Εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση ως ποσοστό επί του ενήλικου πληθυσμού	14%	-27,6%	-8,5%
Εμπιστοσύνη στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ως ποσοστό επί του ενήλικου πληθυσμού	14%	-22,3%	-21,7%

Γνωρίζουμε ότι από το 2012 μέχρι σήμερα η οικονομική και κοινωνική θέση του μέσου πολίτη έχουν επιδεινωθεί. Είναι πολύ πιθανό σήμερα το έλλειμμα εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση και τις τράπεζες να αφορά τους εννέα στους δέκα Έλληνες. Ωστόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει να εκτιμήσουμε ποια είναι η πραγματικότητα που σήμερα οικοδομείται και πού αυτή μας οδηγεί.

Πού μας οδηγεί για παράδειγμα μια πολιτική συμπεριφορά που ενώ μπορεί να απολύει καθαρίστριες και καθηγητές των 500 και των 1000 ευρώ την ίδια στιγμή μπορεί να χαρίζει πρόστιμα δις στη μεγάλη αστική τάξη, που μάλιστα διαχρονικά δεν διακρίνεται για την εθνική της ευαισθησία; Μήπως στην παγίωση μιας τριτοκοσμικής κουλτούρας που εδραιώνει τον παρασιτικό ρόλο μιας ανεξέλεγκτης ελίτ να μπορεί να κάνει και να παίρνει ό,τι και όπως το θέλει;

Πού μας οδηγεί μια πρακτικά αμελητέα και μάλιστα επιλεκτική επιστροφή του μικρομεσαίου πλούτου που αποσπάστηκε βίαια μέσα από οριζόντιες περικοπές και παντός είδους υπερφορολόγηση; Μήπως στην παγίωση μιας τριτοκοσμικής κουλτούρας που μια κρατική ολιγαρχία πρώτα αφαιμάσσει τον πληθυσμό και μετά τον εξαρτά με δόσεις μηχανικής υποστήριξης;

Αν το ρεύμα της ανισότητας που σηματοδοτούν οι αριθμοί της Έκθεσης του ΟΟΣΑ δεν μπορεί να αναχαιτιστεί πολιτικά στην χώρα, τότε οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να λάβουν άμεσα πρωτοβουλίες  για να δοθεί ένα τέλος σε αυτήν την διαφαινόμενη πορεία «τριτοκοσμιοποίησης» σε μια χώρα της Ευρώπης και της ευρωζώνης.

Και οι Έλληνες πολίτες που εύλογα ανησυχούμε για ένα τέτοιο ενδεχόμενο ας ελπίσουμε ότι τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του Μαίου θα έχουν την δύναμη να ταρακουνήσουν το πολιτικό και επιχειρηματικό κατεστημένο στην Αθήνα και την ήπειρο για μια νέα πιο πολιτισμένη, δημοκρατική και δημιουργική αρχή.

Δ. Τρικεριώτης (Follow on Twitter)