Μετά τη χρεωκοπία των εθνών, ο κόσμος ελέγχεται από τις εταιρείες που επικράτησαν από τον αναμεταξύ τους πόλεμο. Έτσι παρουσιάζεται ο κόσμος του 2018, σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που γυρίστηκε το 1975. Ένας κόσμος που διοικείται από τα στελέχη των εταιρειών και παρέχει στο πλήθος όλα τα βασικά αρκεί να μην ανακατεύεται στη διοίκηση και τη λήψη των αποφάσεων. Το συμφέρον της εταιρείας είναι και συμφέρον της κοινωνίας στην οποία η διαφορετική άποψη δεν έχει θέση και το συναίσθημα περιττεύει. Ακόμη και η εκτόνωση των πιο βίαιων συναισθημάτων είναι κατευθυνόμενη μέσα από ένα βίαιο παιγνίδι, το Rollerball.
Ωστόσο ο καλύτερος και πιο αγαπημένος στο πλήθος αθλητής, είναι ταυτόχρονα και αντισυμβατικός, γιατί εξακολουθεί να σκέφτεται και δεν μπορεί να καταλάβει γιατί πρέπει ν’ αποδεχθεί αυτόν τον ευνουχισμό της ατομικότητας. Αγωνίζεται να κρατηθεί μες στο παιγνίδι ακόμη κι όταν το σύστημα προσπαθεί να τον πετάξει έξω και να τον εξοντώσει...
Αναφέρω την ταινία γιατί η «προφητεία» της πέτυχε να συγκλίνει με τη σημερινή πραγματικότητα στο γεγονός ότι το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα επιχειρεί σήμερα να ξεπεράσει την κρίση του και να αναδιαρθρωθεί δημιουργώντας υπερεθνικές ζώνες επιρροής που θα μπορούν να διοικούνται από συγκεντρωτικές εξουσίες ώστε να αναπτύσσονται με ευνοϊκότερους όρους ανταγωνισμού.
Αλλά η σημερινή συστημική κρίση δεν είναι στενά οικονομική. Είναι κρίση οικολογική σε υπαρξιακό βαθμό για την ανθρωπότητα. Είναι κρίση κοινωνική διότι ένα οικοδόμημα προνοίας και εργασίας του εικοστού αιώνα γκρεμίζεται συθέμελα και ταχύτατα. Είναι κρίση πολιτισμική διότι η υπέρβαση της εθνικότητας είναι ταυτόχρονα και κρίση ταυτότητας και προτύπων ζωής. Είναι κρίση πολιτική διότι τα γεγονότα δείχνουν ότι η διαχείρισή της προς την ανάπτυξη δεν θέτει σαν απαραίτητο όρο τη δημοκρατία όπως τη γνωρίζαμε στη Δύση.
Μπορεί να θεωρηθεί ειρωνικό σε μια δημοκρατική Δύση να επικαλούμαστε την ανάγκη του εκδημοκρατισμού. Αλλά τελικά φαίνεται ότι έχει κι αυτό τη σημασία του σε μια μεταβατική φάση που η επόμενη μέρα, στην πραγματικότητα, σημαίνει κι επόμενη εποχή. Και αυτό που βιώνουμε σήμερα μπορεί να οδηγήσει στο θεώρημα ότι ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας δεν είναι αίτημα μόνο όταν αυτή η κοινωνία μεταβαίνει από τον ολοκληρωτισμό προς τη δημοκρατία αλλά και αντίστροφα.
«Δεν μπορεί να υπάρξει τήρηση του νόμου χωρίς δημοκρατία. Ταυτόχρονα η δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει και να αναπτυχθεί χωρίς να κυριαρχεί ο νόμος, γιατί ο νόμος είναι προορισμένος να προστατεύει την κοινωνία από τις καταχρήσεις της εξουσίας και να εξασφαλίζει στους πολίτες, όπως και στις οργανώσεις και τις εργατικές ενώσεις τους, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους. Ξέρουμε τι συμβαίνει όταν υπάρχουν αποκλίσεις από αυτές τις αρχές» (1) έγραφε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ σηματοδοτώντας μιαν άλλη εποχή για τη Σοβιετική Ένωση και όχι μόνο. «Κάθε έθνος έχει το δικαίωμα να επιλέγει το δικό του τρόπο ανάπτυξης, να ορίζει το πεπρωμένο του, την επικράτειά του και τους ανθρώπινους και φυσικούς πόρους του» (1).
Σήμερα στη χώρα μας αυτά που συμβαίνουν δεν οδηγούν ούτε στην εξυγίανση του πολιτικού συστήματος, ούτε στην αντιμετώπιση της κρατικοδίαιτης σπατάλης, ούτε στην ανάπτυξη της χώρας. Οδηγούν, βίαια κι εκβιαστικά, στην αντικατάσταση εθνικών και κοινωνικών σταθερών με άλλες οι οποίες όμως δεν διακρίνονται ούτε για τον ανθρωποκεντρικό τους προσανατολισμό, ούτε για το σεβασμό στη δημοκρατία. Αλλά μια εποχή δεν μπορεί να αλλάξει χωρίς τη συμμετοχή και τη θέληση των κοινών ανθρώπων.
Και ο Τζόναθαν, ο αντισυμβατικός ήρωας της ταινίας, δίνει το ανθρώπινο μέτρο απέναντι στην παντοδυναμία και τη θεοποίηση του χρηματικού κέρδους και της εξουσίας. Το ίδιο του το όνομα δεν μοιάζει να είναι μια τυχαία σεναριακή επιλογή. Όπως ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον στο γνωστό παραμύθι του Ρίτσαρντ Μπαχ, έτσι και ο Τζόναθαν δεν ήταν ένα «κοινό πουλί». Γι’ αυτόν «σημασία δεν είχε το φαγητό, αλλά το πέταγμα». Η ελευθερία της σκέψης και η δυναμική των επιλογών. Αυτός θα είναι και ο δικός μας «μονόδρομος» προς τη νέα εποχή.
(1) Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. ΠΕΡΕΣΤΡΟΙΚΑ. Νέα σκέψη για τη χώρα μας και τον κόσμο. Εκδόσεις «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» 1987 (σελ.182, 315)
Δ. Τρικεριώτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου