Ζωή και μέλλον από το θάνατο και τη θυσία...

«Αυτούς που μας έφεραν έως εδώ ποιος θα τους δικάσει. Χωρίς εργασία. Χωρίς σύνταξη. Χωρίς μέλον για τα παιδιά μου(παιδιά μας)» ήταν το ιδιόχειρο πολιτικό στίγμα του συμπολίτη μας που αφαίρεσε τη ζωή του πριν λίγο καιρό στην Εύβοια. Αιχμές για την ατιμωρησία, την ανεργία, την αμφισβήτηση της κοινωνικής πρόνοιας, την έλλειψη προοπτικής για τους νέους. Όμοιες πολιτικές αιχμές επαναλαμβάνονται με πιο έντονο και διεξοδικό τρόπο στο σημείωμα του Δημήτρη Χριστούλα, που γράφει για «κατοχική κυβέρνηση» , για «αξιοπρεπές τέλος» αντί της μη δυνατής, λόγω ηλικίας, «δυναμικής αντίδρασης». Η υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας «πριν αρχίσω να ψάχνω σκουπίδια για τη διατροφή μου» και η πίστη ότι «οι νέοι χωρίς μέλλον» θα φέρουν την κάθαρση στην ατιμώρητη πολιτική βία των κυβερνητών, αλληλοσυμπληρώνουν την άμεση πολιτική αναφορά των πράξεων των δύο συμπολιτών μας...

Από τις εκατοντάδες περιπτώσεις αυτοχειρίας των δύο τελευταίων ετών - που κλιμακώνεται η οικονομική κρίση και εξελίσσεται η πολιτική και εθνική μας περιπέτεια - σε αυτές τις δύο περιπτώσεις έφτασαν στη δημοσιότητα ιδιόχειρα σημειώματα τα οποία μάλιστα αποκάλυψαν πολιτικά κίνητρα και έδωσαν πολιτικά μηνύματα. Οπωσδήποτε η απόγνωση και η απελπισία οποιασδήποτε αιτίας μπορούν να οδηγήσουν από μόνες τους στην αυτοκτονία. Αλλά όταν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα προκύπτουν από την πολιτική και οικονομική κατάσταση και οδηγούν σχεδόν σε διπλάσια συχνότητα από παλαιότερα συμπολίτες μας στην αυτοκτονία, τότε γίνεται αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι αυτές οι αυτοκτονίες συνδέονται σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό με την κρίση και με αυτήν την έννοια έχουν και πολιτικό πέρα από τον ιδιαίτερο προσωπικό τους χαρακτήρα.

Αλλά το πιο σημαντικό, που αφορά τόσο την εξουσία όσο και την κοινωνία, είναι αν αυτές οι αυτοκτονίες αρχίζουν πλέον να λαμβάνουν το χαρακτήρα της πολιτικής αυτοθυσίας. Γιατί η συγκυρία ευνοεί την «άνθηση» τους. Οι πολιτικές αυτοθυσίες έρχονται όταν η υπομονή της κοινωνίας έχει εξαντληθεί και επιπλέον μπορούν να συμβάλλουν στη ριζοσπαστικοποίηση του αγώνα τον οποίο σηματοδοτούν με τα έμμεσα και άμεσα μηνύματά τους. Ποια είναι αυτά;  Στα δύο ιδιόχειρα σημειώματα υπάρχουν ήδη πολλά από αυτά: ανεξαρτησία, δικαιοσύνη, τιμωρία, δουλειά, υποστήριξη, αξιοπρέπεια, προοπτική. Μα αυτά δεν διεκδικούνται από τους κοινωνικούς αγώνες των «ζωντανών» με επιχειρήματα, διαδηλώσεις και συγκρούσεις; Μπορούν αυτά τα «νεκρά» σώματα να ασκήσουν πολιτική; Μπορούν αυτοί οι «αξιοπρεπείς τρόποι» να αποκτήσουν ανατρεπτική δύναμη;  Όταν μάλιστα δεν σπέρνουν το θάνατο στον περίγυρό τους όπως οι πολιτικές αυτοθυσίες των βομβιστών, ούτε συντάσσονται με την άποψη του Γκάντι ότι το να πεθαίνεις είναι πιο γενναίο από το να σκοτώνεις;

Σε ένα ταξίδι μου στην Πράγα ένας νεαρός Τσέχος, ο Γιαν, μας πρόσφερε έναν ιστορικό περίπατο στο κέντρο της πόλης. Και φυσικά αναφέρθηκε στον συνωνόματο και συνομήλικό του, 22χρονο φοιτητή Γιαν Πάλακ, που τον Ιανουάριο του 1969, λίγους μήνες μετά την εισβολή των Ρώσων, αυτοπυρπολήθηκε διαμαρτυρόμενος όχι μόνο για την εισβολή αλλά και για την ανεκτική στάση της τότε κοινωνίας στην εισβολή. Ανέφερα στον Γιαν την περίπτωση του δικού μας 20χρονου φοιτητή Κώστα Γεωργάκη, που το 1970 είχε και αυτός αυτοπυρποληθεί στην πλατεία Ματεότι της Γένοβας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη δικτατορία στην Ελλάδα. Ο Πάλακ βρήκε μιμητές στην τότε Τσεχοσλοβακία και αλλού. Ο Μίλαν Κούντερα τον συμπεριλαμβάνει στο κεφάλαιο «Ο ποιητής πεθαίνει» από το «Η Ζωή είναι αλλού» και στην πραγματική ζωή η περίπτωση του Πάλακ «αναβιώνεται» αδιάκοπα μέχρι τις μέρες μας και μάλιστα με αυξανόμενη παγκόσμια τάση, όπως με τις πολυάριθμες περιπτώσεις των Θιβετιανών μοναχών και την περίπτωση του Τυνήσιου Μωχάμετ Μπουαζίζι.

Ναι λοιπόν! Αυτά τα νεκρά σώματα μπορούν να έχουν μεγάλη επιρροή και ανατρεπτική δύναμη στις κοινωνίες και μάλιστα όταν αυτές εξακολουθούν να ανέχονται παρότι συμπιέζονται αφόρητα και χωρίς προοπτική. Γιατί σε τέτοιες συνθήκες οι πολιτικοί αυτοθύτες μπορούν να γίνονται σύμβολα και δυνάμεις λύτρωσης από τη συλλογική ενοχή της αδράνειας. Ο εξεγερτικός σπόρος του Πάλακ χρειάστηκε 20 χρόνια για να ανθίσει. Από το σώμα του Μπουαζίζι η φλόγα απλώθηκε σχεδόν αστραπιαία στη Βόρεια Αφρική. Στο Θιβέτ ο πολιτικός αγώνας των αυτοθυτών μοναχών συνεχίζεται παρά την παραπληροφόρηση και την καταστολή. Στην Ευρώπη της λιτότητας και της αμφισβήτησης των εθνικών κυριαρχιών, φαίνεται ότι σήμανε η ώρα και των πολιτικών αυτοθυσιών.

Πρέπει να αποδεχτούμε την πολιτική αυτοθυσία σαν μια μορφή, μια τακτική πολιτικής διαμαρτυρίας. Ούτε να τη διαστρεβλώνουμε, ούτε να την υποβαθμίζουμε. Πρέπει να σεβόμαστε την ύψιστη πράξη ενός συμπολίτη μας να μετατρέψει το νεκρό του σώμα του σε σύμβολο αγώνα και ελπίδας για μια καλύτερη ζωή.

Δ. Τρικεριώτης (Follow on Twitter)