Μαθήματα από το παρελθόν...

Στο κύριο άρθρο του περιοδικού Nature «Μαθήματα από το παρελθόν» που δημοσιεύθηκε στις 31/3 αναφέρεται ότι καθώς η μάχη στη Φουκουσίμα συνεχίζεται για να γίνουν ασφαλείς οι πυρηνικοί αντιδραστήρες, το πολιτικό κόστος εξαπλώνεται σε όλην την Ιαπωνία και όλον τον κόσμο. Παρά τις πρώτες καθησυχαστικές εκθέσεις, είναι σαφές ότι σημαντικές ποσότητες ραδιοϊσοτόπων έχουν απελευθερωθεί από το εργοστάσιο και μερικοί εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν σοβαρή έκθεση στην ακτινοβολία, καθώς προσπαθούν να ψύξουν τα υπερθερμανθέντα πυρηνικά καύσιμα. Σε απάντηση, πολλές κυβερνήσεις επανεξετάζουν την ασφάλεια και το μέλλον των δικών τους πυρηνικών προγραμμάτων. Η Φουκουσίμα έχει ενισχύσει αναμφισβήτητα την πλευρά εκείνων που αντιτίθενται στην πυρηνική ενέργεια.

Η διεθνής εμβέλεια της καταστροφής έφερε μια ηχώ από την ιστορία όταν την περασμένη εβδομάδα εντοπίστηκε ιώδιο-131 από τη Φουκουσίμα στην Ουκρανία – χώρα του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής του Τσερνόμπιλ και τόπο της χειρότερης μη πολεμικής πυρηνικής καταστροφής στον κόσμο. Πριν ένα τέταρτο του αιώνα, μια εσφαλμένη δοκιμή ασφάλειας στο Τσερνόμπιλ προκάλεσε μια τεράστια έκρηξη και πυρκαγιά που εξάπλωσε τόνους ραδιενεργού υλικού σε ολόκληρη την Ευρώπη, θρυμματίζοντας την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης στην πυρηνική ενέργεια...

Όπως στη Φουκουσίμα, οι συνέπειες του Τσερνόμπιλ ήταν ευρέος φάσματος. Στις δορυφορικές χώρες, η δυσαρέσκεια για το χειρισμό της καταστροφής από τους Σοβιετικούς συνέβαλε στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Χιλιάδες παιδιά ανέπτυξαν καρκίνο του θυρεοειδούς μετά την κατανάλωση μολυσμένου γάλακτος. Δισεκατομμύρια δολάρια από τις οικονομίες της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας διοχετεύθηκαν για την αποκατάσταση, την υγειονομική περίθαλψη και τις αποζημιώσεις. Σήμερα, καθημερινά, περίπου 3.500 εργαζόμενοι εξακολουθούν να εργάζονται στο εργοστάσιο για την πρόληψη περαιτέρω διαρροών, ενώ ο παροπλισμός των τεσσάρων αντιδραστήρων στην περιοχή έχει μόλις αρχίσει. Η ανάκαμψη από μια πυρηνική καταστροφή είναι έργο γενεών - θα χρειαστούν άλλα 50 χρόνια για να γίνει το Τσερνόμπιλ, απλώς, ανάμνηση.

Όπως επίσης αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του περιοδικού Nature, «Η κληρονομιά του Τσερνόμπιλ», ο ρυθμός αποκατάστασης στο Τσερνόμπιλ έχει επιβραδυνθεί λόγω της απροθυμίας των άλλων χωρών να πληρώσουν για αυτήν. Ο κατεστραμμένος αντιδραστήρας 4 εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από μια σαρκοφάγο τσιμέντου που στήθηκε μες στην εξαλλοσύνη των πρώτων μηνών μετά το ατύχημα. Οι εργασίες συντήρησης την κρατούν ασφαλή - για τώρα - αλλά τα τοιχώματα σκουριάζουν και η οροφή είναι σε κακή κατάσταση. Μηχανικοί θέλουν να χτίσουν ένα προστατευτικό κάλυμμα ώστε να μπορέσουν να διαλύσουν τον αντιδραστήρα, με εκτιμώμενο κόστος 1,4 δις δολάρια.

Το Ταμείο Προστατευτικού Καλύμματος, το οποίο διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, έχει μέχρι στιγμής συγκεντρώσει περισσότερα από 800 εκατομμύρια δολάρια του εν λόγω ποσού, από 30 δότες. Αλλά η έλλειψη χρηματοδότησης έχει οδηγήσει σε καθυστέρηση του έργου και ο στόχος του 2015 για την ολοκλήρωση, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς περισσότερα χρήματα από τη διεθνή κοινότητα.

Επίσης στο κύριο άρθρο «Μαθήματα από το παρελθόν» σημειώνεται ότι μια άμεση συνέπεια της καταστροφής στη Φουκουσίμα θα πρέπει να είναι η ενθάρρυνση αυτής της χρηματοδότησης. Τα πυρηνικά ατυχήματα έχουν παγκόσμιες επιπτώσεις και η δημόσια δυσπιστία για την πυρηνική ενέργεια απαιτεί να μην αφήνονται να φουντώνουν τα σχετικά προβλήματα με αυτήν. Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι όπως είναι προς το συμφέρον του κόσμου η προώθηση της ασφαλούς πυρηνικής ενέργειας άλλο τόσο είναι και η σωστή αντιμετώπιση της επιβλαβούς κληρονομιάς της, όταν τα πράγματα πάνε στραβά, όπως τώρα.

Σήμερα, νέοι πυρηνικοί σταθμοί κατασκευάζονται σε περισσότερες από δώδεκα χώρες. Μόνο στην Κίνα κατασκευάζονται οι μισοί από τους 65 πυρηνικούς αντιδραστήρες που κατασκευάζονται σήμερα, και υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την τεχνολογία από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι υποστηρικτές της εξάπλωσης της μη πολεμικής πυρηνικής ενέργειας, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι μερικές από αυτές τις χώρες δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν μόνες τους ένα πυρηνικό ατύχημα της κλίμακας του Τσερνόμπιλ.

Στο ίδιο άρθρο υποστηρίζεται ότι τα Έθνη, ιδίως εκείνα που πιέζουν για νέες πυρηνικές κατασκευές, θα πρέπει να επενδύσουν σε οργανισμούς όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι νέοι και οι παλιοί αντιδραστήρες σε ολόκληρο τον κόσμο θα είναι επαρκώς ασφαλείς, και ότι θα είναι πλήρως προετοιμασμένοι για το χειρότερο. Και οι πολιτικοί και η πυρηνική βιομηχανία θα πρέπει να επανεξετάσουν τη σχέση τους με τη δύσπιστη κοινή γνώμη. Με το να είναι ανοικτοί και διαφανείς για τα αβέβαια κόστη νέων κατασκευών σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, ίσως αυτό θα μπορούσε να είναι μια αρχή. 

Αν, για παράδειγμα, απαιτείται κρατική επιδότηση για να κατασκευαστούν, τότε θα πρέπει να το πουν. Αν η βιομηχανία θέλει τους ανθρώπους να πιστεύουν τις διαβεβαιώσεις της ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ασφαλής, τότε δεν είναι τώρα η ώρα για συσκότιση και αμφιλογίες, για κάθε πτυχή της τεχνολογίας. Σχετική περαιτέρω ανάλυση γίνεται σε άλλο σχετικό άρθρο του περιοδικού «Οι ανησυχίες για την πυρηνική ενέργεια είναι δικαιολογημένες».

Το κύριο άρθρο «Μαθήματα από το παρελθόν» υποστηρίζει επίσης ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να παρουσιάσουν μια σαφή περιγραφή των επιπτώσεων στην υγεία από ατυχήματα, όπως στο Τσερνόμπιλ και τη Φουκουσίμα. Για τους ηρωικούς εργαζόμενους των εργοστασίων που εκτίθενται σε ακραίες δόσεις ακτινοβολίας και για εκείνους που εξακολουθούν να υποφέρουν την κληρονομιά του Τσερνόμπιλ, τον καρκίνο του θυρεοειδούς, οι κίνδυνοι είναι πάρα πολύ σαφείς. Αλλά είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές οι πιο ανεπαίσθητες επιπτώσεις στην υγεία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι χαμηλού επιπέδου έκθεση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου του μαστού και άλλων νοσημάτων - σύμφωνα με τη γνώση ότι δεν υπάρχει ασφαλές όριο για την έκθεση στην ακτινοβολία. 

Για να διευκρινιστεί η κατάσταση, ο κόσμος χρειάζεται μελέτες μεγάλου αριθμού ατόμων που εκτίθενται σε πολύ χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας - και η περίπτωση του Τσερνόμπιλ μπορεί να τις δώσει. Η χρηματοδότηση αυτής της έρευνας είναι ζωτικής σημασίας για όσους πλήττονται από την ακτινοβολία του Τσερνόμπιλ, αλλά επίσης θα  απαντούσε σε ορισμένα από τα ερωτήματα για το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας.

Και το κύριο άρθρο καταλήγει: «Οι άνθρωποι δικαιολογημένα ρωτούν αν τα χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας που τώρα παρασέρνονται σε όλη την Ιαπωνία είναι ασφαλή. Η τρέχουσα καλύτερη απάντηση είναι «πιθανόν». Μια καλύτερη απάντηση θα ήταν να διερευνηθεί, πριν περάσουν άλλα 25 χρόνια.»

Δ. Τρικεριώτης