 |
Ljubica Todorovic |
του Philippe Rivière
ΠΗΓΗ: Le Monde diplomatique
Πριν από λίγες ημέρες το Facebook μου ζήτησε να αλλάξω το όνομα χρήστη μου. Το όνομα που είχα επιλέξει δεν ήταν άσεμνο, δεν υποδαύλιζε το φυλετικό μίσος, δεν ήταν μια προσπάθεια να σφετεριστώ το όνομα του παντοδύναμου Mark Zuckerberg (προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου του Facebook, ιδρυτή και κύριου μετόχου), ούτε καν είχε κάποια μικρή ομοιότητα με το σήμα κατατεθέν της εταιρείας. Είχα επιλέξει ένα όνομα που αποτελείτο εξ ολοκλήρου από χαρακτήρες Braille. Οι μηχανικοί του Facebook είχαν ξαφνικά αποφασίσει ότι αυτό δεν ήταν πλέον αποδεκτό.
Όταν έκανα την εγγραφή, το Facebook μου ζήτησε το πραγματικό μου όνομα και επαλήθευσε την ταυτότητά μου ζητώντας μου να εισάγω ένα κωδικό επιβεβαίωσης που μου έστειλαν στο κινητό τηλέφωνο. Επίσης με πίεσαν να τους πω τον κωδικό πρόσβασης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μου ώστε να είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στην ατζέντα διευθύνσεων και να ανακτήσουν από εκεί τις επαφές μου – τους "φίλους" μου στην οικεία ορολογία...
Το Facebook προσφέρει ένα ζεστό κουκούλι στα μέλη του, τα οποία μπορούν να το χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν χωρίς να πλημμυρίζουν με spam. Ελέγχεται όλο το εικοσιτετράωρο με χρήση αλγορίθμων προκειμένου να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με όρους χρήσης που κανείς ποτέ δεν διαβάζει. Η διαφήμιση γίνεται με σχετικά διακριτικό τρόπο, ώστε να μπορεί κάποιος, κατά τον ελεύθερο χρόνο του, να κοιτά φωτογραφίες φίλων, να γελά ή να εξοργίζεται με τις ίδιες ειδήσεις, να παίζει τα ίδια παιχνίδια και να παρακολουθεί τα προσωπικά τους νέα, από τα πιο τετριμμένα μέχρι τα πιο σημαντικά: τα μηνύματα που ανταλλάσσονται στο Facebook καλύπτουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης σκέψης, από καθημερινής σημασίας γεγονότα, όπως "κάνω ντους" και ανακοινώσεις γενεθλίων μέχρι τις πιο οξυδερκείς παρατηρήσεις σχετικά με τη σύγχρονη τέχνη ( 1 ).
Όταν έκανα την εγγραφή, το Facebook μου ζήτησε το πραγματικό μου όνομα και επαλήθευσε την ταυτότητά μου ζητώντας μου να εισάγω ένα κωδικό επιβεβαίωσης που μου έστειλαν στο κινητό τηλέφωνο. Επίσης με πίεσαν να τους πω τον κωδικό πρόσβασης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μου ώστε να είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στην ατζέντα διευθύνσεων και να ανακτήσουν από εκεί τις επαφές μου – τους "φίλους" μου στην οικεία ορολογία...
Το Facebook προσφέρει ένα ζεστό κουκούλι στα μέλη του, τα οποία μπορούν να το χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν χωρίς να πλημμυρίζουν με spam. Ελέγχεται όλο το εικοσιτετράωρο με χρήση αλγορίθμων προκειμένου να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με όρους χρήσης που κανείς ποτέ δεν διαβάζει. Η διαφήμιση γίνεται με σχετικά διακριτικό τρόπο, ώστε να μπορεί κάποιος, κατά τον ελεύθερο χρόνο του, να κοιτά φωτογραφίες φίλων, να γελά ή να εξοργίζεται με τις ίδιες ειδήσεις, να παίζει τα ίδια παιχνίδια και να παρακολουθεί τα προσωπικά τους νέα, από τα πιο τετριμμένα μέχρι τα πιο σημαντικά: τα μηνύματα που ανταλλάσσονται στο Facebook καλύπτουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης σκέψης, από καθημερινής σημασίας γεγονότα, όπως "κάνω ντους" και ανακοινώσεις γενεθλίων μέχρι τις πιο οξυδερκείς παρατηρήσεις σχετικά με τη σύγχρονη τέχνη ( 1 ).
Οι διαδραστικές αλληλεπιδράσεις στο Facebook είναι πάντοτε θετικές : σας επιτρέπεται το δικαίωμα να πείτε ότι κάτι «σας αρέσει» κάνοντας κλικ σε ένα εικονίδιο, αλλά όχι ότι κάτι «δεν σας αρέσει». Το Facebook σας στέλνει ένα μήνυμα όταν κάποιος σας δέχεται ως φίλο, αλλά όχι όταν κάποιοι σας απέρριψαν. Υπάρχουν διάφορες περιφρουρήσεις για την προστασία των χρηστών: αν ταξιδεύετε και συνδέεστε από μια ασυνήθιστη τοποθεσία, θα πρέπει να υποβληθείτε σε μια (παιχνιδιάρικη) ανάκριση, με βάση τις φωτογραφίες, για να αποδείξετε την ταυτότητά σας.
Αλλά το Facebook μπορεί μερικές φορές να είναι αυθαίρετο. Σε σελίδες ευαισθητοποίησης - όπως εκείνες που δημιουργήθηκαν από group υποστήριξης στον Bradley Manning, τον αμερικανό στρατιώτη που κατηγορήθηκε ότι περνούσε στο Wikileaks τα στρατιωτικά μυστικά για τον πόλεμο στο Ιράκ - αναστέλλεται σποραδικά η λειτουργία τους και ξαναρχίζει λίγες ημέρες αργότερα, χωρίς καμία εξήγηση. Για να βοηθήσουν στην αποτροπή του spamming, τα μέλη καλούνται να αναφέρουν ενοχλητικά μηνύματα και τότε το Facebook αναστέλλει το λογαριασμό του ενοχλητικού χρήστη. Όλα τα είδη ακτιβιστών έχουν χρησιμοποιήσει αυτόν τον ελιγμό για να αναστέλλουν τις λειτουργίες των λογαριασμών των πολιτικών τους αντιπάλων.Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις που το Facebook υποκύπτει στον πειρασμό της λογοκρισίας, μπλοκάροντας links από το sharing αρχείων σε καλλιτεχνικές ή πολιτικές ιστοσελίδες ή σε sites όπως το seppukkoo.com, τα οποία πληροφορούν τους χρήστες πώς να διαγράφουν τις πληροφορίες τους και να εγκαταλείψουν το Facebook.Αυτό το έξυπνο μείγμα ιδιωτικής ζωής και ηδονοβλεψίας, αυτή η νοσηρή γλυκερή δίαιτα ήπιας υπέρβασης και ελεγχόμενης ελευθερίας, έχει αποδειχθεί να είναι η συνταγή της επιτυχίας για τον Zuckerberg. Το Facebook έχει συσσωρεύσει τον καταπληκτικό αριθμό των 500 εκατομμυρίων συνδρομητών εκ των οποίων το 50% «μπαίνει» κάθε μέρα για 700 δισεκατομμύρια λεπτά, συνολικά, κάθε μήνα . Περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πρόσβαση στο site από τα κινητά τους τηλέφωνα. Έχοντας ξεκινήσει από το τίποτα - ή σχεδόν, δεδομένου ότι το κύρος του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έπαιξε ένα μη αμελητέο ρόλο στο εκθαμβωτικό του ξεκίνημα το Φεβρουάριο του 2004. Σήμερα το Facebook είναι ο μεγαλύτερος διαδικτυακός τόπος του κόσμου, αν και απασχολεί, ακόμη, μόνο 1.700 εργαζόμενους.
Κάντε απλά κλικ στο «like»
Τα προσωπικά δεδομένα που παρέχονται τόσο ελεύθερα από χρήστες του Facebook είναι άκρως πολυπόθητα. Επιτρέπουν κατά πολύ περισσότερο ένα επακριβές και στοχευμένο μάρκετινγκ - κατά φύλο, ηλικία, ημερομηνία γέννησης, γλώσσα, χώρα, πόλη, μορφωτικό επίπεδο, ενδιαφέροντα, κ.λπ. - από τις παραδοσιακές έρευνες των μέσων ενημέρωσης, για ένα κοινό που πλησιάζει σε μέγεθος εκείνο που καθοδηγείται από την τηλεόραση. Από τις 13 Δεκεμβρίου, το Louis Vuitton, η κατασκευάστρια εταιρεία των πολυτελών αποσκευών, ήταν σε άμεση επικοινωνία με 1.731.698 χρήστες του Διαδικτύου. Κάνοντας κλικ στο κουμπί "like" αυτοί οι άνθρωποι ενθάρυναν τους φίλους τους να κάνουν το ίδιο. Το περιεχόμενο της σελίδας του Louis Vuitton περιλαμβάνει από επιδείξεις μόδας μέχρι και το ταξιδιωτικό ιστολόγιο του τραγουδιστή Bono με τίτλο «Η καρδιά της Αφρικής».
Ανάμεσα στις πιο δημοφιλείς σελίδες συγκαταλέγονται εμπορικές μάρκες όπως η Starbucks, η Coca-Cola και η Oreo, που προσελκύουν ένα κοινό 10 έως 25 εκατομμυρίων ανθρώπων. Αλλά οι μεγάλες μάρκες δεν είναι οι μόνες που συμβάλλουν σε αυτό το πλέγμα. Στο δικό τους επίπεδο, τοπικοί έμποροι, λιγότερο γνωστοί συγγραφείς και μικρές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το ίδιο σύστημα για να προωθηθούν. Ακόμη και η Le Monde diplomatique έχει προσχωρήσει: η γαλλική της σελίδα στο Facebook, η οποία συστάθηκε στα τέλη του 2009 με την πρωτοβουλία ενός συνδρομητή, έχει ήδη 49.048 οπαδούς και η ακόμη πιο πρόσφατη αγγλική της σελίδα έχει 2.309.
Επιτρέποντας στους χρήστες να δημιουργούν και να στιλβώνουν την προσωπική τους μάρκα, το Facebook έχει γίνει ο μαγικός καθρέφτης της εποχής του ναρκισσισμού και της αυτο-δημοσιοποίησης. Η εμπειρία του Facebook δίνει στους χρήστες την εντύπωση ότι βρίσκονται στη σκηνή, παίζοντας μπροστά σε 130 άτομα (ο μέσος όρος των «φίλων»), οι οποίοι χειροκροτούν την κάθε χειρονομία, το κάθε ευφυολόγημά τους. Όσο πιο πιστά ο ηλεκτρονικός καθρέφτης αντανακλά την προσωπικότητά μας - ή το πώς θα θέλαμε εμείς να θεωρούμε τους εαυτούς μας – τόσο περισσότερο μας μεθάει το είδωλο μας ( 2 ). Αυτό ενθαρρύνει τους χρήστες να τροφοδοτούν τη σελίδα τους στο Facebook, μερικές φορές ψυχαναγκαστικά, με την ανάρτηση πληροφοριών σχετικά με το τι συμπαθούν και το τι αντιπαθούν, με το πού και το πότε βρίσκονται σε πραγματικό χρόνο, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές γαιο-εντοπισμού ή με την έκθεση του χρονικού της ερωτικής τους ζωής.
Αλλά δεν είναι στα σχέδια του Facebook να σταματήσει εκεί: είναι τώρα που επιχειρεί να επεκτείνει τη λειτουργία του από site μόνο-για-μέλη σε site για όλο τον παγκόσμιο ιστό. Από τον Απρίλιο του 2010 το Facebook έχει προσφέρει ένα κουμπί "like" το οποίο οι διαχειριστές web μπορούν να ενσωματώνουν στο δικό τους site για να διευκολύνουν τη λειτουργία «buzz». Χάρη σε αυτήν τη φαινομενικά αθώα λειτουργία, που έχει ήδη εμφυτευτεί σε εκατομμύρια ιστοσελίδες, το Facebook μπορεί να υπερηφανεύεται ότι μπορεί να παρακολουθεί τις επισκέψεις 150 εκατομμυρίων χρηστών στο διαδίκτυο κάθε μήνα και ως εκ τούτου να βελτιώνει τα προφίλ τους. Επιπλέον, για να εξυπηρετήσει καλύτερα τους χρήστες του Διαδικτύου (και έτσι να τους καθηλώσει περισσότερο) ξεκίνησε πρόσφατα μια ηλεκτρονική υπηρεσία μηνυμάτων που προσφέρει ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, SMS και chat λειτουργίες. Αυτό το έχει φέρει σε άμεσο ανταγωνισμό με το Google, τον άλλο διαδικτυακό γίγαντα.
Το Facebook εγγυάται ότι μόνο οι φίλοι μας μπορούν να έχουν πρόσβαση στη μάζα των πληροφοριών των κειμένων και των εικόνων που ρέουν αδιάκοπα στις βάσεις δεδομένων του. Τον Νοέμβριο του 2010, έρευνα της The Wall Street Journal αποκάλυψε ότι ορισμένοι από τους μεγαλύτερους φορείς εκμετάλλευσης παιγνιδιών στο Facebook κρατούσαν τα προσωπικά δεδομένα των παικτών και των φίλων τους. Το Facebook θέσπισε την πολιτική της "μηδενικής ανοχής" για τους μεσίτες δεδομένων και έδωσε τη διαβεβαίωση ότι «ποτέ δεν έχει πουλήσει και ποτέ δεν θα πουλήσει πληροφορίες χρηστών" (προφανώς, αυτή η δήλωση παραβλέπει τον αμερικανικό αντι-τρομοκρατικό νόμο (Patriot Act), ο οποίος επιτρέπει στις αρχές των ΗΠΑ να επιτάσσουν προσωπικές πληροφορίες που κρατιούνται στις ΗΠΑ).
Το 1993 μια αξέχαστη γελοιογραφία στο The New York Times εξηγούσε το πως «στο διαδίκτυο, κανείς δεν ξέρει ότι είστε ένα σκυλί». Το 2010 η ανωνυμία, βρίσκεται στο δρόμο της κατάργησης. Στη διάσκεψη Τεχνονομίας, στις 4 Αυγούστου 2010, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Google Eric Schmidt δήλωσε: «Δείξτε μας 14 φωτογραφίες του εαυτού σας και μπορούμε να ταυτοποιήσουμε ποιος είσθε. Νομίζετε ότι δεν έχετε 14 φωτογραφίες δικές σας στο διαδίκτυο; Έχετε φωτογραφίες Facebook!» Για αυτόν, αυτή η κατάσταση δεν ήταν μόνο αμετάκλητη, αλλά και αναγκαία: «Σε έναν κόσμο ασύμμετρων απειλών, η πραγματική ανωνυμία είναι πολύ επικίνδυνη ... Χρειάζεται μια υπηρεσία ονομάτων για τους ανθρώπους… οι κυβερνήσεις θα την απαιτήσουν».
Παρότι ακόμα μπορείς να «κλέβεις», θα είναι όλο και πιο δύσκολο να το κάνεις στο μέλλον. Οι πιο δυνατοί ηλεκτρονικοί αρχιτέκτονες του κόσμου και οι πολιτικοί τους ηγέτες σχεδιάζουν να «εκπολιτίσουν» το δωρεάν internet, το οποίο εξακολουθούν να βλέπουν ως άνομη ζώνη. Εάν επιτύχουν να εξημερώσουν το διαδίκτυο, το να δηλώνεις την πραγματική σου ταυτότητα θα είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώνεις για να έχεις πλήρη πρόσβαση. Αρχικά η έννοια «Διαδίκτυο» περιέγραφε ένα αποκεντρωμένο σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων πληροφοριών. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τελικά μια αράχνη θα καταλάμβανε το κέντρο του και θα άρχιζε να κατασκοπεύει τις δραστηριότητες όλων των χρηστών του διαδικτύου.
(1) Miyase Christensen, “Watching me watching you”, Le Monde diplomatique, English edition, October 2009.
(2) The Social Network (ταινία του David Fincher, 2010) και Catfish (ταινία των Henry Joost and Ariel Schulman, 2010)
Ο Philippe Rivière είναι μέλος της συντακτικής ομάδας της Le Monde diplomatique
Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στη Le Monde diplomatique, English ed., Jan 2011
Η φωτογραφία είναι από τον Πίνακα «Spider Eyes» της Ljubica Todorovic
Μετάφραση: Δημήτρης Τρικεριώτης
ΠΗΓΗ: Le Monde diplomatique
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου